Dei siste åra har eg vore øyhoppar. Eg har funne ut at eg har ein kjærleg relasjon til alle øyer eg har kome til. Kanskje fordi eg sjølv kjem frå ei øy?
Det er ramma som gler meg. Eg er ramma inn av hav på alle kantar, naturleg nok.
Elba, Sardinia, Madeira, Shetland, Azorene, Fair Isle. Fedje.
Alle har dei den same ramma og den same grensa.
Havet!
Det gjer at du veit kva du har til rådvelde. Uansett kor langt du vil reisa frå der du er, sit havet grensa. Hit men ikkje lengre. Det er så greit å forhalda seg til.
Døme på landing på Shetland - dog ikkje det flyet eg sat med, men ei havsule ved Hermaness. Og for å vera heilt ærleg: ho leita etter ting og tang til reiret, men det ser no litt løye ut!
Shetland var eit ope landskap for meg. Eg hadde aldri vore der og sjølv om det er vår næraste nabo var eg lite kjend med det meste.
Sjølv om naturen i seg sjølv er så storslagen at det kan ta pusten frå dei fleste, så er det to ting eg sit at med frå 12 dagar rundt på øyene: menneska og fuglane.
Menneska på Shetland er like storslagne som naturen. Dei er blide og elskar Noreg. I følgje ei dame i ein garnbutikk (ja, måtte då ha med meg garn heim, men ikkje til eige bruk...) så var det største tapet i Shetland si historie den dagen då båten til Bergen slutta å gå i 2003.
Det er heilt sant: då shetlendingar vart kalla inn til teneste under 2. verdskrigen måtte dei setja opp kva som var næraste togstasjon. Det vanlege var at dei skreiv Bergen.....
Men fuglane. Fuglane var både venlege og uvenlege. Kor mange gongar eg vart angripen av Storjo ute på heiene anar eg ikkje. Til slutt var eg lei av å dukka unna, så eg lærte meg til å gå med vassflaska over hovudet, for dei angrip høgaste punktet.
Men det var ikkje dei som gjorde mest inntrykk. Heller ikkje lundefuglane. Men havsulene. Desse havets kamikazepilotar, som lever i vinden, i flukt over bølgjetoppane og som landar i dei brattaste fjellsidene i stiv kuling som om dei aldri har gjort anna. Og det er nettopp slik det er. For havfuglane er livet reirbygging, lange turar etter mat, landingar og kvile.
Men noko av det vakraste med dei er fargane. Og teikningane rundt augene.
Døme på korleis havsula flyg i motvind. Ser du at ho smilar?
Hermaness
Den staden eg såg flest havsuler var oppe ved Hermaness. To lange, klippeforma nes peikar nordover. Det vestlegaste er det som strekk seg lengst ut. Ein gong i tida budde gigantane Herman og Saxi her, men det var før nesa vart til. Dei budde innerst i vika og levde gode dagar. Ei stund. Dei vart uvener og byrja kasta store steinar på kvarandre. Slik gjekk det til at dei bygde kvart sitt nes, som vart lengre og lengre etter meir dei kasta.
Heilt i nord, på 'da Waithing Skerries', ligg Muckle Flugga, fyret på øya som er Storbrittanias nordlegaste punkt. Det finns ein del talande namn her ute på øyene. Mange har norske anar. Voe kjem frå våg, mange stadsnamn ender på -wick eller -ness, og Muckle Flugga ligg på ein av dei to klippeøyene ytterst som heiter 'da Outer Stack'
Å sitja her oppe, i retning og i høgd, heilt aleine var ei oppleving av dei sjeldne.
Eg køyrde opp så langt fastlandet gjorde det mogeleg, like ved Sullum Voe, deira svar på Mongstad.
Døme på ingeniør frå Sullum Voe som klarte å få heile familien inn i bilen....
Derfrå tok eg ferja over til Yell, køyrde vidare over øya og tok neste ferje til Unst, som er den nordlegaste av dei store øyene - skiljet mellom Nordsjøen og Atlanterhavet.
Parti frå Yell.
Døme på sjølvportrett av mann i hardt vèr!
Frå parkeringa går ein i ca 50 minutter på sti og tre-gongar som er lagde i myra. For dette er myrområde og storjoens rike.
Døme på storjo, majestetisk, knalltøff og rugande.
Døme på andre innbyggjarar på utposten.
Unst er for øvrig riket til trolla. Nordmenn trur dei har einerett på dei, men faktisk er trolla på Unst annleis. Dei bur i undergrunnen og er mykje mindre. Og skumlare.
Eg må innrømma at eg ikkje såg eit einaste troll, men det kan hende eg tok feil av dei og eit par frå lokalbefolkninga. For sa eg at Shetlendingane var venlege? Folk på Unst var ekstremt venlege, men nokre av dei var direkte uvenlege og; morske, skeptiske....troll?
Men Unst var fyrst og fremst vind og fuglar.
Døme på enkel innflyging.
Døme på travel innflyging - kø mot rullebana.
Det er vanskeleg å ikkje bli glad i lundefuglane. Så spesielle. Så klumpete og vakre på same stund.
Eg har så mange lundefuglbilete at det er vanskeleg å vita kva for nokre eg skal ta med. Og at eg har gjort nokre idiotiske klatreturar i laust fjell for å få ta bileta skal vera visst. Men ein lever berre ein gong. Her ute var det som om fridomen var grensa for sinnet, og fridomen kjenner vel ingen grenser?
For lundefuglen er grensa for fridomen mattilgongen. Det er leit å sjå lundefuglen slita, men sjølv med nedgong i bestanden er det så lite mat i havet at dei slit. Slik er naturen sin gong.
Døme på lundefugl fotografert under dumdristig klatretur på Hermaness.
Sumburgh
Motsett av Hermaness ligg Sumburgh. Her ligg flyplassen og her kom eg og svært nær naturen. Frå flyplassen snor seg ein smal veg utover og oppover odden til toppen av klippen. Den siste biten må ein gå, ut til fyret.
Sumburgh Head sett frå flyet til Fair Isle.
Verda ser så annleis ut herfrå enn frå Hermaness. Var ein aleine med naturen på Hermaness, var ein det ikkje her. Her oppe ved fyret var det om å gjera å finna seg ein stad der det ikkje var overbefolka. Av menneskje eller lundefugl.
Visst var det vakkert her, men på eit vis er det slik at dei stundene eg finn vakrast på slike øyreiser er dei eg har heilt aleine. Då kjenner eg at det ikkje finns noko anna enn sekunda og dei lever uavkorta utan mine tankar som tel dei.
Uavkorta sekund utan tankar finn eg og når eg fotograferer og det er gjerne slik at når eg ser eit motiv som bergtek, så vert fokuset på å gjenkalla det på bilete så sterkt at tida ikkje lengre eksisterer.
Døme på at tida står stille.
Detaljane kjem så lett når ein er på reise. Det som fangar augene og som gjer at tida blir ei skugge av livet.
Det er ikkje naudsynt med tid i slike stunder.
Døme på tilfeldige detaljar. Tilfeldige?
På ein måte er det slik eg reiser. At Hermaness er nemnd fyrst har ingenting med kronologi å gjera.
Eg budde i Lerwick, i Sheriffen's hus, ute på odden mot aust. Då eg skulle ut med bilen fyrste heile dagen, køyrde eg til rundkøyringa ved Tesco og det var som om retninga var like tilfeldig som alt anna. Eg tok mot sør, mot Sumburgh.
Og detaljane ein ser kjem med den tida som er like tilfeldig. At ein er på ein stad på eit tidspunkt er avgjerande for korleis kjensla, fotografia og minna blir til.
Nokre minutt seinare, eller tidlegare, og mykje er forandra.
West Mainland
Ein dag køyrde eg langs vestkysten. På tilfeldige stader, tilfeldige avstikkarar, på tilfeldige tidspunkt.
Då hender det at ein treff tilfeldige vakre skapningar.
Eg hogg i bremsa, hoppa ut av bilen. Under meg, på ei strand, låg ein steinkobbe og ungen og leika seg. Tid eksisterer ikkje i deira verd. Det smittar.
Eg drog ut til den plassen eg har vore som har bergteke meg mest. Ikkje at det var så storslagent, men det var så rogjevande.
St. Ninian's Isle er ein heilt spesiell plass
Ein traskar over ei sandstrand som er ein sti over til St Ninian's. Den kjennes som ein port mellom det kjende og ukjende. Likevel kjenner ein seg att der ute. På merkeleg vis.
Små blomar, høgt gras, sandgrunn, eit ufatteleg tal kaninar og brått sit ein ved verdens ende og verdens ende er ein roleg plass for sjela å kjenne seg heime på.
Døme på intelligent liv på St Ninian's
Døme på litt mindre intelligent liv på same plass.
St Ninian's er for sjela det pinnekjøt er for julemiddagen. Det er som om ein kan ta seg ein god kvil når ein har teke inn inntrykka derfrå. Smakt på naturen og sei: "Det smakte godt!"
Og så forlet ein bordet.
Og veit likefult at det kjem like gode måltid seinare.
Vegen utover mot Sandness er ein av desse vegane som tek timar å køyra, sjølv om det er under ein time frå Lerwick og dit. Det er så mange småvegar ein berre må køyra.
Brått står ein ved enden av vegen og tek beina derfrå. Tilfeldige steg på ein grodd sti.
Kor langt ein går er avhengig av det ein ser. Når ein kjem ut på ein klippe, føl klippeskjeringa rundt til vika og ut på neste odde, for så å finna ein stad å eta bringebær, oliven og brød, for så å sova i graset, ja då er livet godt.
Døme på sjølvportrett av mann som har det godt!
Døme på utsikt på vestkysten.
Enkeltbekkasin leitar mat i myrene i vest.
I Sandness, ved sundet som skil Papa Stour frå fastlandet er det endestasjon. Men ein dreg ikkje derifrå med ein gong. Det er som om det er magen som avgjer vendereisa. Når ein er svolten nok, fer ein heimatt.
Og er altfor svolten når ein kjem til middagsbordet. Det er så mykje å sjå. Så mange plassar å stoppa.
Døme på at intelligent liv ikkje er varig.
Døme på naturens eigne kart.
Lerwick, Bressay og Scalloway
Det er ikkje så dumt å byu sentralt. Og i det eg skreiv det innsåg eg at eg absolutt ikkje bur sentralt til vanleg.
Eg er glad i byen og alt den byd på, men slik eg no bur er det 50 minuttar å køyra dit, men mykje lengre mentalt. Skog rundt meg, snø som rasar frå taket, hjort i hagen nett no.
Men så er ein på reise og det å ha eit utgangspunkt blir noko heilt anna.
Eg budde i Sheriffen sitt gamle herskapshus i utkanten av Lerwick. Det tok ein halv time å gå inn til sentrum. I drosje tok det fem minutt eine vegen. Heimatt tok det variabelt med tid. Fem minuttar om det var ein drosjesjåfør som ville heim til middag, to minuttar om sjåføren var litauar og ein halvtime om det var ein lokal med god tid, for det var ikkje måte på historiar om huset, utan at dei egner seg på trykk her. Men det var verkeleg ikkje eit hus som stod til historiane, huset var derimot svært så flott. Og frukosten vart severt etter ynskje. Eg skreiv opp kva eg ynskte og til kva tid og fekk det som eg ville.
Lerwick sett frå neset i søraust.
Det var frå dette huset eg faktisk fekk nokre turar som baud på den flottaste kontakten med naturen under reisa. Ikkje dramatisk, ikkje storslagen, men nær.
Den fyrste ettermiddagen såg eg ein steinkobbe kvila på ein stein i fjorden aust for huset.
Eg gjekk utover mot han, då eg kom nærare byrja eg å snakka til han...eller var det ei ho? Eg ser ikkje skilnad på kjønn på selar....
Då eg var på 100 meters avstand segla kobben ut i sjøen.
Neste morgon tok eg same turen, og eg gjentok denne traskinga kvar morgon i fire dagar. Til slutt blei steinkobben liggande og eg fekk komma heilt innpå.
Frå vindauget mitt hadde eg vakkert utsyn til fyret på Bressay.
Å vakna om natta og bli streifa av lyset frå fyrlykta gjennom vindauga var ei heilt uverkeleg god oppleving. Så kunne eg ligga og sjå i taket ei stund medan rommet vart svakt opplyst frå eit fyr nokre kilometerborte med 20 sekundars mellomrom.
Å bu slik til at ein alltid får lyst å gå ut og oppdage ei ny retning er som å oppdage livet. Av og til får ein nabokatten som fylgje, nokre gongar ein måse.
Til ein finn ein stad å setja seg ned. Det er så enkelt, så liketil.
Og Shetland er nett slik. Enkel, liketil.
Lerwick er ingen by som du verkeleg kjenner du vil tilbringa mykje tid i. For ein del seglarar er det som å komma til Strømstad. Du bunkrar diesel, ligg natta over, kjøper kvoten og litt til og seglar heimatt.
For andre er det ei god havn å ta seg inn at etter litt sjøsjuke.¨
Men det er ein koseleg by.
Eg fann min favorittstad i cafeen Peerie. Av alle gode ting dei serverte var Puffin Poo det eg absolutt ikkje fekk lyst på. (Puffin Poo = lundefuglskit!)
Innanfor ein radius av 100 meter frå Peerie shop ligg hamna, gode plassar å eta, gode butikkar med garn, såpe, sjokolade og andre ting som er...særeige for Lerwick. Dei trur dei lagar betre sjokolade enn belgiarane og det er som om eg lurar på om dei ikkje har rett.
Lerwick sett frå lufta - Piloten på flyet frå Fair Isle tok ei vending på førespunad.
Lerwick er utan tvil ein maritim by.
Av og til møter ein personar som gjer dagen til ei einaste latterkule.
Tre av desse karane køyrde to dagar seinare frå Lerwick, tok båten til Aberdeen, køyrde til Dover, så frå Calais....og til Ulan Baator i Mongolia. Kvifor? Den store manndomsprøva, svara dei. Men sanninga var at dei samla inn pengar frå sponsorar til kreftavdelinga på sjukehuset.
Denne dagen stod dei utanfor Tesco og vaska bilar for å markera sponsorane sine og for litt eigen-reklame. Eg har vel tenkt at det med reklame og sponsorar ikkje gjorde seg heilt godt saman med Borat-badedraktene, men så var bilen (til venstre i biletet) noko av det mest falleferdige eg har sett.
Men fram kom dei. I november kom det mail: Me er framme!
Og fjerdemann på biletet? Han hadde ein draum om å få gå i ei slik badedrakt....Nok sagt! Me har alle våre draumar...
Frå Lerwick går det båtturar til utsida av Bressay. Havet tek godt her ute og det er vanskeleg å halda kameraet stødig. Men nokre gode bilete vart det. Eg freista å sitta i gyro-stolen på taket ein halvtime for å få dette biletet som verkeleg var nok ekstra. Det enda med at biletet uteblei og eg låg over ripa og ropte til bølgjene ei stund før eg kom til meg sjølv att.
Andre derimot, er meir vane med havet. Eg såg med gru på den vesle fiskebåten me møtte der ute. Mannen i døra var ein brande av ein kar og båten av ein slik stand at eg trur at mannen ville tråkka gjennom golvet berre han trampa hardt nok. Og der var han ute i 3 meter høge bølgjer.
Me har ulik terskel for når redsla slår inn. Det har kanskje mest med å venna seg av med redsla. Han hadde gjort det, mens eg hadde meir enn nok med å halda meg fast.
Scalloway ligg på vestsida av fastlandet, og det er ikkje meir enn 8 km å køyra frå Lerwick.
Scalloway er den gamle hovudstaden, der vikingane sette verkeleg rot.
I Scalloway er det eit fantastisk gammalt slott frå middelalderen. Totalt skjemma av det store industriområdet i hamna under 100 meter unna. Eg forsøkte å finna ein vinkel for å fotografera det, men uansett korleis eg gjekk fram vart det ikkje godt nok.
Derimot traff eg ein kar, nett fylt 30, inne på industriområdet i hamna. Han hadde vore ein svært talentfull skateboardar og konkurrert i toppen i Storbrittania. Til han fekk kreft.
Denne dagen var han ute med brettet for tredje gong på 5 år.
Det var makelaust å sjå den gleda han synte over å mestra ting han tidlegare tok for gitt. Og eg kjende med han. For med andre grunnar bakanfor har eg og vore der. Og eg sat meg ned, me prata i ein time og innimellom kribla det så etter å gjera eit enkelt triks at han sette fart og ropte: "Be right back!"
¨Hans energi smitta! Slike møter er gode!
Scalloway er for øvrig staden der Shetlands-Larsen gøymde seg under turane over frå Vestlandet under krigen. Der er han framleis helten ungane skriv om på skulen. Her er han statua framfor Fisketorget, han alle lurer på kven er...
Eit anna spesielt møte fekk eg ute på West Burra, ei av øyene utanfor Scalloway.
Eg ville nyte solnedgongen og gjekk så langt det var mogeleg mot sørvest. Medan eg stod der ute på knausen mot havet kom ein mann opp bak meg.
"Enjoying the sunset?"
"Yes, indeed!"
"And where are you from?"
"Norway!"
"Hei, je heter Tore og er egentle fra Brummundar'n!"
Tore hadde drive gard heime, med oppdrett av Shetlandsponniar. Han var blitt kjend med ein famile som dreiv med det same, men mannen i familien var litt hard på flaska. Tore kom oftare på besøk, dei inngjekk kompaniskap om oppdrett og Tore flytta over. Mannen slutta å drikke og saman har dei no over 70 ponniar.
Til gjengjeld fekk Tore ein gammal falleferdig stall og saman med lokale krefter har han no sett stallen i stand til hus og bur i dette fantastiske steinhuset heilt ute ved havet og går dagleg turen for å sjå til ponniane etter at han har vore på jobb.
Kva sit eg att med etter å ha besøkt Shetland? At eg vil attende, for kjensla av å ha vore på rekognosering var med meg heile tida, no veit eg kvar eg skal dra, til kva tid, for å finna dei gode motiva.
Å vera litt floge på veggen, litt utanfor meg sjølv, i eit storslagent landskap der eg sjølv vart uviktig.
At detaljar viskar ut tida. Og ei stadfesting av at historia oftast er viktigare i samfunna som ikkje er totalt råka av vår uverkelege form for velstand og våre krav.
Og så er Shetland eit underfundig samfunn!
Eg kjem attende, spesielt med tanke på å reisa til Fair Isle ein gong til. Fair Isle, midt mellom Shetland og Orknøyene. Verd eit eige blogginlleg som kjem om nokre dagar.
Til sommaren vert det derimot Færøyane.
For no er årets mørkaste døgn historie.
Tida er eit merkeleg fenomen...
Ingen kommentarer:
Legg inn en kommentar